Thực trạng thủ tục khai nhận thừa kế.
Gia đình có tám con nhưng cán bộ phường vẫn dễ dãi xác nhận chỉ có một con duy nhất. Gần tháng nay, bảy anh chị em của anh Lê Thành Điệp (phường 4, quận Gò Vấp, TP.HCM) đứng ngồi không yên vì bị người anh cả lập hồ sơ tự khai nhận là con duy nhất để truất phế quyền thừa kế của họ. luat su thua ke, luat su gioi
Gian dối khai nhận thừa kế, lọt qua nhiều “cửa ải”
Cha mẹ anh Điệp có tất cả tám người con. Khi qua đời, cha mẹ anh có để lại một căn nhà ở phường 4, quận Gò Vấp. Các anh em thống nhất ủy quyền cho anh cả làm người đại diện thừa kế đứng tên trên giấy chủ quyền nhà đất. luật sư thừa kế
Tranh chấp nảy sinh khi toàn bộ căn nhà nằm trong diện giải tỏa trắng để chính quyền xây dựng đường vành đai Tân Sơn Nhất-Bình Lợi. Khi chuẩn bị lập văn bản khai nhận di sản để cùng lãnh tiền bồi thường, các anh em của anh Điệp “thất kinh” khi nghe tin người anh cả đã được Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận giao trọn số tiền bồi thường (hơn 600 triệu đồng). luật sư giỏi
Thì ra để “mình ên” nhận tiền bồi thường, người anh cả của anh Điệp đã đến Phòng Công chứng số 1 TP.HCM lập thủ tục khai nhận di sản và tự nhận mình là người thừa kế duy nhất của người chết. Khi tiếp nhận yêu cầu của người anh cả, Phòng Công chứng số 1 đã có công văn đề nghị UBND phường 4 niêm yết văn bản khai nhận di sản tại phường trong thời hạn 30 ngày và cử một cán bộ liên hệ với UBND phường 4 để hoàn tất thủ tục niêm yết này. Ngày 18-12-2008, sau khi hết hạn niêm yết, Phòng Công chứng số 1 đã chứng nhận văn bản khai nhận di sản cho người anh cả luat su thua ke, luat su gioi
Kế tiếp, bằng văn bản khai nhận di sản đã được công chứng trên, người anh cả đã liên hệ với Phòng Quản lý đô thị quận Gò Vấp làm thủ tục sang tên đối với căn nhà trên. Sau khi được UBND quận Gò Vấp cấp “giấy hồng” công nhận được quyền sở hữu riêng căn nhà, người anh cả đã liên hệ với Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận để nhận tiền bồi thường.
Gian dối khai nhận thừa kế, lỗi của ai?
Theo anh Điệp thì người cán bộ phường đã làm việc với cán bộ Phòng Công chứng số 1 về việc niêm yết văn bản khai nhận di sản cũng chính là người trực tiếp tham gia hòa giải tranh chấp giữa các anh em của anh, tức biết rõ mười mươi người anh cả đã khai trình không đúng sự thật. Vậy sao vẫn xác nhận? luật sư thừa kế
PV Báo Pháp Luật TP.HCM đã liên hệ với UBND phường 4, quận Gò Vấp để xác minh thực hư. Thật bất ngờ khi nơi này cho biết “UBND phường không nhận được công văn của Phòng Công chứng số 1 và chưa hề thực hiện việc niêm yết công khai tại phường về căn nhà nêu trên”.
Ông Thân Trọng Minh, Chủ tịch UBND phường 4, cho biết: “Đối với trường hợp tranh chấp thừa kế của gia đình anh Điệp, phường đã hòa giải nhưng không thành. Nếu nhận được công văn đề nghị niêm yết, dứt khoát chúng tôi sẽ yêu cầu Phòng Công chứng số 1 từ chối làm thủ tục khai nhận di sản cho người anh cả”. Về thông tin “biên bản niêm yết có chữ ký xác nhận của cán bộ tư pháp phường”, ông Minh thẳng thắn: “Cán bộ trên đã qua mặt UBND phường khi tự ý ký xác nhận biên bản niêm yết. Đây là hành vi sai phạm của cá nhân người cán bộ. Sắp tới, lãnh đạo UBND phường sẽ xem xét, xử lý sai phạm này”. Cũng theo ông Minh, Phòng Công chứng số 1 có một phần trách nhiệm trong vụ việc khi vô tư chấp nhận chữ ký của người không có thẩm quyền ở phường để làm căn cứ giải quyết hồ sơ khai nhận di sản.
Tuy nhiên, ông Từ Dương Tuấn, Phó phòng Công chứng số 1, lại cho rằng: “Pháp luật không quy định biên bản niêm yết phải được tổ chức đóng dấu xác nhận nên Phòng không có lý do gì để từ chối biên bản niêm yết chỉ có chữ ký của cán bộ tư pháp”. luat su thua ke
Nhiều ý kiến cho rằng tại thời điểm này thì các anh chị em anh Điệp chỉ còn cách khởi kiện người anh cả để đòi lại số tiền bồi thường nêu trên. Nhưng rõ ràng là nếu ngay từ đầu cán bộ tư pháp phường và Phòng Công chứng số 1 xử lý chặt chẽ hồ sơ khai nhận di sản của người anh này thì các rắc rối đã không xảy ra. luật sư thừa kế, luật sư giỏi
Phân tích hậu quả pháp lý việc gian dối khai nhận thừa kế, bỏ sót người thừa kế khi chia di sản thừa kế
Cha tôi chết đi có để lại di sản là 2 sổ tiết kiệm trị giá 10 tỷ đồng, không có di chúc. Tôi là con riêng của ba tôi và mẹ tôi. Nhưng cha tôi vẫn còn vợ lớn và 2 người con khác. Sau khi cha tôi mất, tôi nộp đơn khởi kiện bà lớn vì bà không chấp nhận chia di sản cho tôi. Trước đó, ngày 22/12/2009 bà lớn đã rút toàn bộ số tiền trên mà không có thỏa thuận nào với tôi. Tôi được biết, bà đã làm văn bản thừa kế do tổ chức công chứng trên địa bàn X chứng nhận để được rút tiền. Tôi xin hỏi: tại sao Phòng công chứng X lại chứng nhận văn bản thừa kế đó khi 2 sổ tiết kiệm do ngân hàng ở thành phố Y phát hành (vì theo tôi được biết tài sản ở đâu thì phải công chứng ở tổ chức công chứng thuộc tỉnh, thành phố đó). Điểm làm sai luật thứ hai của công chứng X là cha tôi mất có giấy chứng tử ngày 28/11/2009, theo luật niêm yết 30 ngày thì làm sao ngày 22/12/2009 có giấy chứng nhận để rút. Tôi sẽ được quyền lợi gì trong vụ kiện không? luat su thua ke, luat su gioi
(Gửi bởi: Nguyễn Đại Phong – Trả lời có tính chất tham khảo)
1. Xét vi phạm về thẩm quyền công chứng của Phòng/Văn phòng Công chứng trên địa bàn tỉnh X. luat su thua ke, luat su gioi
Công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch khác bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng. luat su bao chua, luat su hinh su
Công chứng viên có thẩm quyền công chứng tất cả các hợp đồng, giao dịch theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp theo quy định tại Điều 37 Luật Công chứng về thẩm quyền công chứng hợp đồng, giao dịch về bất động sản, như sau:
– Công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng có thẩm quyền công chứng các hợp đồng, giao dịch về bất động sản trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở, trừ trường hợp quy định dưới đây.
– Công chứng viên của các tổ chức hành nghề công chứng có thẩm quyền công chứng di chúc, văn bản từ chối nhận di sản là bất động sản. luat su nha dat
Như vậy, đối với hợp đồng, giao dịch về bất động sản thì công chứng viên chỉ được công chứng trong phạm vi tỉnh, thành phố nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở. Còn đối với các hợp đồng, giao dịch liên quan đến động sản; di chúc, văn bản từ chối nhận di sản là bất động sản; hợp đồng, giao dịch khác không có đối tượng là bất động sản (như hợp đồng ủy quyền…) thì công chứng viên có thể chứng nhận bất kỳ hợp đồng, giao dịch nào theo quy định của pháp luật và theo yêu cầu của người yêu cầu công chứng, không phân biệt tài sản đó ở đâu. luật sư thừa kế
Đối với trường hợp của bạn, tài sản là động sản (sổ tiết kiệm), không phải là bất động sản nên công chứng viên không bị hạn chế theo quy định tại Điều 37 Luật Công chứng; và công chứng viên thuộc Phòng/ Văn phòng công chứng trên địa bàn tỉnh X vẫn có quyền công chứng giao dịch liên quan đến sổ tiết kiệm đó cho dù Sổ tiết kiệm do Ngân hàng ở thành phố Y phát hành.
2. Xét vi phạm về thời gian niêm yết khai nhận di sản thừa kế
Trước hết, về thủ tục niêm yết khi tiến hành khai nhận di sản thừa kế: Việc niêm yết thông báo khai nhận di sản thừa kế được các tổ chức hành nghề công chứng tiến hành theo quy định tại Nghị định số 75/2000/NĐ-CP ngày 08/12/2000 của Chính phủ về công chứng, chứng thực và Thông tư số 03/2001/TP-CC ngày 14/3/2001 của Bộ tư pháp hướng dẫn thi hành Nghị định số 75/2000/NĐ-CP.
Theo đó, việc niêm yết do cơ quan công chứng, chứng thực thực hiện tại trụ sở Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn, nơi thường trú trước đây của người để lại di sản; trong trường hợp không có nơi thường trú, thì niêm yết tại Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi tạm trú có thời hạn của người đó.
Nội dung niêm yết nêu rõ: họ, tên người để lại di sản; họ, tên của những người thoả thuận hoặc người khai nhận và quan hệ với người để lại di sản; danh mục di sản được thoả thuận phân chia hoặc được khai nhận; cuối bản niêm yết phải ghi rõ nếu có khiếu nại, tố cáo về việc bỏ sót người được hưởng di sản, bỏ sót di sản, di sản không thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng của người để lại di sản, thì khiếu nại, tố cáo dó được gửi cho cơ quan thực hiện công chứng, chứng thực.
Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi niêm yết có trách nhiệm bảo quản việc niêm yết, trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày niêm yết.
Xét trường hợp của bạn: bạn không nên căn cứ vào khoảng thời gian từ ngày 22/12/2009 đến ngày 28/12/2009 để cho rằng Phòng/Văn phòng công chứng ở tỉnh X đã làm sai quy định của pháp luật. Vì: Giấy chứng tử của cha bạn được cấp ngày 22/12/2009 nhưng ngày mất có thể là trước ngày 22/12/2009 (do câu hỏi bạn không nói rõ ngày mất là ngày nào) thì khi làm thủ tục niêm yết, Phòng/ Văn phòng công chứng X không nhất thiết phải căn cứ vào Giấy chứng tử, mà có thể căn cứ vào các giấy tờ khác như: Giấy báo tử, Đơn xác nhận việc cha bạn chết… Hơn nữa, khi công chứng văn bản thừa kế, công chứng viên không chỉ căn cứ vào việc niêm yết ở xã phường mà còn căn cứ vào những giấy tờ, hồ sơ khác, như: cam đoan của những người thừa kế về việc không bỏ sót người thừa kế… Để xác định tổ chức công chứng đó có vi phạm hay không thì bạn cần xem xét kỹ hơn vấn đề để đưa ra kết luận chính xác.
3. Quyền lợi của bạn
Theo Điều 676 Bộ luật Dân sự về người thừa kế theo pháp luật: Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
– Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết; luat su thua ke, luat su gioi
– Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
– Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
Từ quy định trên thì bạn đương nhiên có quyền đối với di sản do bố bạn để lại, cho dù là con trong giá thú hay con ngoài giá thú. Và bạn cùng với những người thừa kế khác của bố bạn: bố mẹ của bố bạn (nếu còn sống); bà vợ; hai người con sẽ được hưởng phần di sản bằng nhau. Hiện nay, do di sản của bố bạn đã được người vợ và các con của ông phân chia nên việc của bạn sẽ được giải quyết theo Điều 687 Bộ luật Dân sự về phân chia di sản trong trường hợp có người thừa kế mới hoặc có người thừa kế bị bác bỏ quyền thừa kế, cụ thể như sau: Trong trường hợp đã phân chia di sản mà xuất hiện người thừa kế mới thì không thực hiện việc phân chia lại di sản bằng hiện vật, nhưng những người thừa kế đã nhận di sản phải thanh toán cho người thừa kế mới một khoản tiền tương ứng với phần di sản của người đó tại thời điểm chia thừa kế theo tỷ lệ tương ứng với phần di sản đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. luật sư thừa kế, luat su thua ke
Như vậy, bạn có quyền yêu cầu những người thừa kế khác thanh toán cho bạn khoản tiền tương ứng với phần di sản mà họ đã được hưởng theo quy định trên.
